Een van de uitvindingen waar R&D-manager Willem Lijmbach het meest trots op is, is die van het wiel. Dat wil zeggen: een vervangbare wielmodule van een robotstofzuiger. ‘Je hoeft maar drie schroeven los te draaien.’
Een manier om reparatie te vereenvoudigen, is het gebruik van grotere modules, waardoor een bedrijf geen enorme voorraad aan losse reserveonderdelen hoeft aan te houden. ‘Enkele jaren geleden heeft mijn afdeling een robotstofzuiger ontworpen, zegt Willem Lijmbach, R&D manager bij Freudenberg Home and Cleaning Solutions. ‘Omdat het achterwiel als eerste beschadigd raakt, door haren en vuil, hebben we dit wiel zo ontworpen dat je slechts drie eenvoudige schroeven hoeft te verwijderen om het te vervangen. We sturen de consument de complete module, bestaande uit het wiel met de band, de motor en de tandwielkast. Iedereen die een schroevendraaier kan hanteren, kan het vervangen. Het gebruik van één wieltype in al onze robots maakt het voor ons makkelijker om deze service aan te bieden.’ Er zit wel een limiet op het gebruik van steeds grotere of duurdere modules. Omdat een nieuw product dan aantrekkelijker wordt dan een duur vervangend onderdeel en omdat je met een grotere module ook onderdelen vervangt die niet kapot waren.
Merkreputatie vergroten met repareren
Het ontwerpen van consumentenproducten vergt een afweging tussen kosteneffectieve productie, maximale betrouwbaarheid gedurende de verwachte levensduur en maximale repareerbaarheid van onderdelen die gevoelig zijn voor slijtage. ‘Er is zeker een prijs waaronder mensen niet eens meer overwegen iets te repareren, tenzij ze fervente reparateurs zijn’, zegt Lijmbach. ‘Onze producten bevinden zich precies op het kantelpunt als het gaat om elektronica. Met ongeveer € 100,- zijn ze duur genoeg voor consumenten om het niet leuk te vinden als ze defect raken, maar ook weer niet zo duur als de producten van witgoedfabrikanten. Dankzij die hogere prijs kunnen witgoedfabrikanten zich een volledig ecosysteem van reparatiewinkels en reserveonderdelen veroorloven.’
Veel consumenten beschouwen goedkope(re) producten als wegwerpartikelen, wat tot minder klachten leidt. Maar bij Freudenberg zijn ze erop gebrand reparatiemogelijkheden aan te bieden. Dit versterkt de reputatie van het merk, is de overtuiging. ‘Een van de redenen voor consumenten om een merkproduct te kiezen, is dat ze weten dat ze dan over tien jaar nog steeds verbruiksmaterialen kunnen kopen. Daardoor loont het de moeite om het product te repareren.’
Uitdaging: voorraadkosten
Het bedrijf biedt reserveonderdelen aan voor onderdelen die mensen kunnen kwijtraken, zoals opladers, of die als eerste kunnen slijten of kapot gaan. Freudenberg stuurt deze onderdelen per post naar de klant, die ze vervolgens zelf moet vervangen. ‘Dat klinkt makkelijk, maar voor ons zit de uitdaging in het voorraadbeheer: genoeg bestellen en voldoende voorraad aanhouden’, zegt Lijmbach. ‘Vanwege de hoge kosten per reserveonderdeelnummer kan het goedkoper zijn om het defecte product in zijn geheel te vervangen dan om reserveonderdelen op voorraad te houden. Voor een van onze raamreinigers ontvangen we bijvoorbeeld slechts één of twee keer per jaar een telefoontje voor een vervangende oplader.’
Ongelooflijk efficiënt
Een van de ontwerpeisen die bedrijven aan hun producten stellen is dat ze ongelooflijk efficiënt en betaalbaar moeten kunnen worden geproduceerd’, zegt Lijmbach. ‘Als je naar de laagst mogelijke productiekosten streeft, dan gaat elke aanpassing ten gunste van repareren met extra kosten gepaard. Er zit dus een afweging tussen economische waarde en ecologische waarde. Uiteindelijk maak je een risicoberekening: hoe vaak zal iets stuk gaan en wat zijn de bijbehorende kosten? Het is mogelijk dat je maar een handvol verzoeken voor reserveonderdelen krijgt, zelfs als het product wel een half miljoen keer verkocht wordt. Dat kan erop wijzen dat het product van hoge kwaliteit is, maar ook dat men gewoon niet bereid is om het defecte product te laten repareren.’
Je maakt een risicoberekening: hoe vaak zal iets stuk gaan en welke kosten horen daarbij?’
Wetten helpen…
Juridische kaders, zeg maar wetten, kunnen helpen de kosten te rechtvaardigen voor het verbeteren van de repareerbaarheid van producten. ‘In de toekomst verplichten sommige landen bedrijven om reserveonderdelen voor langere duur op voorraad te houden’, zegt Lijmbach. ‘En in Frankrijk hebben ze al een reparatie-index: sinds 2021 moeten bepaalde elektronische producten een label hebben met informatie over de repareerbaarheid op een schaal van 1 tot 10. Een goede zaak, omdat het een gelijk speelveld creëert. Het zou ook helpen als wetgevers goed nadenken over productnormen. Het verplicht stellen van USB-C-poorten voor het opladen maakt het bijvoorbeeld eenvoudiger om aan een vervangende oplaadkabel te komen.
Vanwege de kosten om onderdelen op voorraad te houden, kan het goedkoper zijn het defecte product helemaal te vervangen’
…Of juist niet
‘Vanuit ons perspectief bestaat er behoorlijk wat veiligheidswetgeving die een belemmering vormt voor repareren. Zo is er een inherent veiligheidsrisico als consumenten proberen zelf componenten te vervangen die op 220 volt werken. In sommige gevallen proberen we zelfreparatie te voorkomen, door speciale schroeven te gebruiken die toegang tot bepaalde componenten onmogelijk maken. We leveren ook geen technische informatie mee op basis waarvan wij aansprakelijk te stellen zijn en we waarschuwen dat de garantie vervalt als een bepaald label wordt verwijderd.’
Een oplossing zou zijn om plug-and-play modulaire eenheden te gebruiken voor componenten die bij repareren risico’s opleveren, zodat consumenten ze toch kunnen vervangen. Momenteel vervalt na zo’n reparatie de typecertificering van een product. Een typecertificaat is herkenbaar aan het CE-merkteken. Lijmbach: ‘Het is voor stofzuigers en koffiezetapparaten niet verplicht, maar wel gangbaar. Het laat klanten zien dat je product door een onafhankelijke organisatie gecontroleerd is en het verkleint het aansprakelijkheidsrisico. Het zou nuttig zijn als productcertificeringsregels meer reparatiemogelijkheden toestaan dan nu.’
De cruciale consument
Het gaat niet alleen om wetgeving en bedrijven. ‘Consumentengedrag is cruciaal, zelfs voor een bedrijf met groene ambities als het onze’, zegt Lijmbach. ‘Het is immers de consument die besluit tot reparatie of vervanging. Wat wij als bedrijven kunnen doen, is een product een zo lang mogelijke levensduur te geven. Een uniform repareerbaarheidslabel kan ook helpen eventuele twijfels over reparatie weg te nemen en zo de keuze van de consument te beïnvloeden.’
Willem Lijmbach is R&D-manager bij Freudenberg Home and Cleaning Solutions, een Duits bedrijf dat eigenaar is van verschillende merken en systemen voor schoonmaakproducten. Hij studeerde Industrieel Ontwerpen aan de TU Delft en vindt dat ontwerpen voor reparatie een intrinsiek onderdeel is van productontwikkeling.
Dit is een artikel uit de nieuwe white paper 'Reparatie in de Circulaire Economie: Europese wetgeving, productontwerp en verdienmodellen,' een gezamenlijke uitgave van het Leiden-Delft-Erasmus Centre for Sustainability en de faculteit Industrieel Ontwerpen, TU Delft.