Je dokter stelt aan je voor om een behandeling te kiezen die beter is voor het milieu. Hoe reageren patiënten daarop? Artsen en psychologen ontdekten samen dat het weinig invloed heeft op het vertrouwen in de arts.
De impact van medische behandelingen op het milieu begint bij steeds meer patiënten een belangrijk thema te worden. Dat blijkt onder meer uit een onderzoek van de patiëntfederatie. Maar of duurzaamheid ter tafel komt bij het kiezen voor bepaalde behandelingen is ook afhankelijk van de arts. LUMC-promovendus Egid van Bree vertelt: ‘Als artsen een negatieve reactie verwachten, zullen ze duurzaamheid niet snel bespreken. We moeten die verwachtingen dus ook inzichtelijk maken en toetsen. Promovenda Eva Visser en ik richtten ons dus allebei op de vraag: zouden patiënten inderdaad minder vertrouwen hebben in een arts als deze de factor duurzaamheid op tafel legt?’
Wetenschappelijke samenwerking
Leidse gedragspsychologen en artsen, werkzaam op de interdisicplinaire Health Campus Den Haag, zetten een onderzoek op om dit te verhelderen. Ze ontvingen hiervoor een zogeheten Kiem-beurs: een geldbedrag waarmee de Universiteit Leiden projecten stimuleert die samenwerking tussen wetenschappelijke disciplines bevorderen.
Licht afwijkende scenario’s
Meer dan 1500 mensen, uit alle geledingen van de bevolking, deden mee aan het onderzoek. Elke deelnemer kreeg vijf scenario’s voorgelegd van een fictief consult. Dat consult ging over een zogeheten hoge ernst-aandoening (zoals behandeling van longkanker) of lage ernst-aandoeningen (zoals een verstuikte enkel). In elk scenario ging de deelnemer als patiënt op bezoek bij de dokter met een bepaalde klacht. Bij ieder scenario kreeg de patiënt een licht afwijkend behandelvoorstel van de arts, waarbij in scenario vier de meeste nadruk werd gelegd op duurzaamheid. ‘Bijvoorbeeld, in het geval van astma, zei de dokter: “Er zijn twee behandelingen mogelijk. Een puffer of een poederinhalator. Ik beveel de poederinhalator aan, want daarmee voorkomen we dat u weer zo benauwd wordt.” In scenario vier voegde de arts dan nog toe: “En het is ook nog eens beter voor het milieu.”’ Na de scenario’s reageerden de deelnemers op een aantal stellingen, waarin ze per scenario op een schaal van 1 tot 7 konden aangeven in hoeverre ze vertrouwen hadden in de arts en de behandeling.
Ongegronde angst
De uitkomst van het onderzoek is dat het expliciet benoemen van het duurzaamheidsaspect bij een groot gedeelte van de deelnemers nauwelijks invloed heeft op de mate van vertrouwen in de arts. Een interessante uitkomst, zegt Van Bree. ‘Er vindt momenteel onder artsen veel discussie plaats of ze duurzaamheid moeten noemen. Op basis van deze studie lijkt de angst voor een negatieve reactie van patiënten in veel situaties ongegrond. Overigens: het noemen van duurzaamheid zorgde onder onze deelnemers ook niet voor een toename van vertrouwen in de arts.’
Negatieve reacties
Bij een klein aantal mensen leidde het expliciet noemen van het duurzaamheidsaspect, in het geval van hoge ernst-aandoeningen, wel tot negatieve reacties. ‘In de open vraag die ze konden beantwoorden, merkte één deelnemer bijvoorbeeld op: ik vind dat gezondheid altijd boven duurzaamheidswinst gaat.’
Verdiepend
De interdisciplinaire samenwerking met sociale wetenschappers was verdiepend, vindt Van Bree. ‘Heel eerlijk: als arts was ik in eerste instantie vooral geïnteresseerd in de kwaliteit van het consult. Maar door het gesprek met psychologen kwamen ook vragen op over de reacties van de deelnemers, wat kunnen we hieruit afleiden? Ik heb veel geleerd over hun onderzoeksmethoden. En we hebben veel termen en definities aan elkaar uitgelegd.’
Als kers op de taart levert het onderzoek een publicatie op in de Lancet Planetary Health. De daadwerkelijke publicatie is waarschijnlijk eind 2025, de pre-print is al beschikbaar.
Wat is de Kiem-beurs?
De Universiteit Leiden stelt via de Kiem-beurs tussen 2024 en 2026 jaarlijks 25 seed grants beschikbaar voor het ontwikkelen van nieuwe interdisciplinaire (interfacultaire) onderwijs- en onderzoekssamenwerkingen en -ontmoetingen. Bij een aanvraag voor de Kiem-beurs (€10.000 per project) dienen collega’s betrokken te zijn van tenminste twee faculteiten van de Universiteit Leiden.
Overgenomen van Universiteit Leiden - Tekst: Jan Joost Aten