Scroll down for the English version.
Binnen onze community Regenerative Futures werken onderzoekers, studenten, overheidsinstellingen en bedrijven aan een samenleving waarin mens en natuur samen floreren. Waar duurzaamheid vaak draait om do no harm, richt regeneratie zich op herstel en nieuw leven.
Een inspirerend voorbeeld van regeneratie is Fungi Farmers, opgericht door Inge Schrijver en haar partner. In omgebouwde zeecontainers in Leiden kweken ze oesterzwammen op koffiedik: een goede manier om afval om te zetten in nieuw leven. Dit doet ze naast haar werk als promovendus binnen het door de EU gefinancierde project WISE Horizons bij het Centrum voor Milieuwetenschappen (Universiteit Leiden). Dat project ontwikkelt modellen en meetsystemen voor duurzaam inclusief welzijn, als alternatief voor het bruto binnenlands product (BBP). Inge kijkt daarbij naar welzijn, planetaire grenzen en de circulaire economie.
In dit artikel vertelt Inge wat regeneratie betekent, hoe ze met Fungi Farmers werkt aan een circulaire voedselketen, en hoe zij zich de regeneratieve stad van 2040 voorstelt.
Regeneratie: herstel als uitgangspunt
Voor Inge is regeneratie een manier om anders naar de wereld te kijken. “Duurzaamheid gaat vooral over de vraag: can you sustain what you are doing? Regeneratie gaat een stap verder: het draait om het herstellen van schade en het opnieuw tot leven wekken van natuurlijke ecosystemen. Denk aan het tegengaan van verwoestijning of het vruchtbaar maken van uitgeputte landbouwgrond.” Volgens haar geldt dit niet alleen voor de natuurlijke omgeving. “Ook in de samenleving is regeneratie nodig. We leven heel individualistisch, maar als je meer naar gemeenschappen toewerkt, groeien er weer sociale relaties en kijken mensen meer naar elkaar om. Oftewel je creëert gemeenschapszin. Dat is óók regeneratie.”
Wat haar vooral inspireert, is het zelfherstellend vermogen van de natuur. “Er is veel kapotgemaakt, maar de natuur heeft het vermogen om zichzelf te helen en dat vind ik iets heel krachtigs. Als we haar de ruimte geven — en elkaar ook — kunnen we echte vooruitgang boeken in plaats van alleen schade beperken.”
De natuur heeft het vermogen om zichzelf te helen en dat vind ik iets heel krachtigs.
Fungi Farmers: van koffiedik naar nieuw voedsel
Met het idee van regeneratie in haar achterhoofd, richtte Inge en haar vriendin Fungi Farmers op. “Mijn vriendin heeft in de horeca gewerkt en deed al veel met eten. Zij wilde graag iets duurzaams opzetten”, vertelt Inge. Haar vriendin komt uit Brazilië, een echte koffiecultuur, en zo ontdekten ze dat je op koffiedik nieuw voedsel kunt laten groeien. “We vonden het een mooi idee dat je met een lokale reststroom iets waardevols kunt doen: afval als grondstof gebruiken, lokale voedselstromen creëren én een duurzaam plantaardig alternatief voor vlees produceren.”
Zo ontstond Fungi Farmers, een bedrijf dat oesterzwammen kweekt op koffiedik. De paddenstoelen groeien in omgebouwde zeecontainers bij DZB, het re-integratiebedrijf van de gemeente Leiden, en The Field, een plek voor circulaire initiatieven in Leiden. “Dat was eerst een terrein vol stenen, en nu is daar een groene oase ontstaan. Zo zijn er groene daken en een moestuin. Het is echt een mooi voorbeeld van wat regeneratie kan betekenen.”
Met een elektrische bakfiets halen ze het koffiedik op bij het Leidse gemeentehuis en stadskantoor, verschillende locaties van DZB, Leidse horecazaken, en kantoren op het Bio Science Park. De zwammen worden onder andere verkocht bij lokale winkels en daarnaast leveren ze aan horeca en cateraars.
We vonden het een mooi idee dat je met een lokale reststroom iets waardevols kunt doen: afval als grondstof gebruiken, lokale voedselstromen creëren én een duurzaam plantaardig alternatief voor vlees produceren.
Kennisdeling en sociale impact
Fungi Farmers staat in contact met zo’n twaalf vergelijkbare initiatieven in Nederland. “Vorig jaar hebben we samen een kennisdag georganiseerd om ervaringen uit te wisselen. Sommige initiatieven richten zich vooral op sociale werkplaatsen, andere meer op het hergebruik van koffiedik of lokaal voedsel produceren. Bij ons staat dat hergebruik van koffiedik centraal, maar we merken dat juist de sociale kant ook heel belangrijk en leuk is.”
Via DZB werkt er nu bijvoorbeeld een vrijwilliger bij Fungi Farmers die eerder uitgevallen was. “Je ziet hoeveel verschil dat maakt in iemands leven. Het is voor onszelf ook leuk om zo samen te werken. Bovendien zijn mensen vaak heel enthousiast over wat we doen, en op die manier bouw je ook een netwerk op van mensen die lokaal en duurzaam voedsel belangrijk vinden.”
Experimenteren met grondstoffen
De ambitie is om verder te groeien en zoveel mogelijk mensen van lokaal voedsel te voorzien. Daarbij zoekt Fungi Farmers voortdurend naar nieuwe reststromen om te gebruiken. “Momenteel kweken we alleen oesterzwammen, omdat die goed gedijen op koffiedik. Maar er zijn ook andere reststromen die we kunnen gebruiken, zoals bierbostel of houtschaafsel. We willen zoveel mogelijk uitproberen en uiteindelijk ook meerdere soorten paddenstoelen kweken. Voor andere paddenstoelen moet de grondstof wat schoner zijn, dus daarvoor hebben we een sterilisatiemachine aangeschaft.”
Meer nodig dan circulaire initiatieven
Volgens Inge is een stevige sociale basis nodig voor een regeneratieve maatschappij. Aan de ene kant als randvoorwaarde om dit soort initiatieven mogelijk te maken. “Veel initiatieven lopen nu vast omdat het simpelweg te duur is om te starten”, legt ze uit. “De huur- en grondprijzen zijn hoog, en dat maakt het lastig om lokaal en duurzaam te ondernemen. Dit is voor duurzame landbouw bijvoorbeeld een groot probleem. Veehouders betalen door prijswerkingen in het systeem meer voor grond om hun mestoverschot op kwijt te kunnen dan een duurzame boer die lokaal eten verbouwt zich kan veroorloven.” Initiatieven, zoals Grond van Bestaan, Aardpeer en Land van Ons die grond van de markt halen en beschikbaar stellen aan regeneratieve boeren, zijn inspirerende bottom-up voorbeelden van hoe het anders kan.
Aan de andere kant is sociale regeneratie nodig. “We moeten zorgen dat mensen in hun basisbehoeften worden voorzien, zonder dat alles om winst draait. Dat begint bij grondbeleid en sociaal beleid, zoals meer sociale huurwoningen, meer ruimte voor woningcorporaties, en maatregelen tegen speculatie op grond en woningen. Ook hier kunnen mensen zelf wat doen, door zich lokaal te organiseren in bijvoorbeeld coöperaties en buurtinitiatieven. Toen tijdens de enorme stijging van de energieprijzen er terecht verontwaardiging was over graaiflatie en de enorme winsten van energiemaatschappijen, kreeg ik als lid van mijn energiecoöperatie juist geld terug, omdat er meer leden en opbrengst waren dan verwacht en het overschot dus deels aan de leden uitbetaald werd.”
We moeten zorgen dat mensen in hun basisbehoeften worden voorzien, zonder dat alles om winst draait.
Tekst: Sifra Hordijk
Beeld: Sheila Sens Photography
English version
How Inge Schrijver brings regeneration to life with Fungi Farmers
Within our Regenerative Futures community, researchers, students, public institutions, and businesses work together towards a society in which people and nature flourish side by side. Whereas sustainability often focuses on “do no harm”, regeneration is about restoration and new life.
An inspiring example of regeneration is Fungi Farmers, founded by Inge Schrijver and her partner. In converted shipping containers in Leiden, they grow oyster mushrooms on used coffee grounds — a wonderful way of turning waste into new life. She runs the initiative alongside her work as a PhD researcher on the EU-funded project WISE Horizons at the Institute of Environmental Sciences (Leiden University). That project develops models and measurement systems for sustainable, inclusive wellbeing as an alternative to Gross Domestic Product (GDP). Inge’s research looks at wellbeing, planetary boundaries, and the circular economy.
In this article, Inge explains what regeneration means, how Fungi Farmers contributes to a circular food chain, and how she envisions the regenerative city of 2040.
Regeneration: putting restoration at the centre
For Inge, regeneration is a way of seeing the world differently. “Sustainability is mostly about asking: can you sustain what you are doing? Regeneration goes a step further: it’s about repairing damage and bringing natural ecosystems back to life. Think of reversing desertification or restoring depleted farmland.” According to her, this applies not only to the natural environment. “Regeneration is also needed in society. We live in a very individualistic way, but when you start building towards communities again, social relationships re-emerge and people begin to look out for one another. In other words, you create a sense of community — and that is regeneration too.”
What inspires her most is nature’s capacity for self-healing. “A lot has been destroyed, but nature has the ability to heal itself — and I find that incredibly powerful. If we give nature space — and give each other space too — we can make genuine progress rather than simply limiting harm.”
Nature has the ability to heal itself — and I find that incredibly powerful.
Fungi Farmers: from coffee grounds to new food
With the idea of regeneration in mind, Inge and her partner set up Fungi Farmers. “My partner has worked in hospitality and was already doing a lot with food. She wanted to start something sustainable,” Inge explains. Her partner is from Brazil — a true coffee culture — and that’s how they discovered that you can grow new food on used coffee grounds. “We loved the idea that you can turn a local waste stream into something valuable: using waste as a resource, creating local food flows, and producing a sustainable plant-based alternative to meat.”
This is how Fungi Farmers emerged: a business that grows oyster mushrooms on coffee grounds. The mushrooms are cultivated in converted shipping containers at DZB, the municipality of Leiden’s reintegration organisation, and at The Field, a space for circular initiatives in the city. “It used to be a site full of paving stones, and now it has become a green oasis — with green roofs and a vegetable garden. It’s a beautiful example of what regeneration can mean.”
Using an electric cargo bike, they collect coffee grounds from Leiden’s town hall and municipal offices, several DZB locations, local cafés and restaurants, and offices at the Leiden Bio Science Park. The mushrooms are sold in local shops and supplied to restaurants and caterers.
We loved the idea that you can turn a local waste stream into something valuable: using waste as a resource, creating local food flows, and producing a sustainable plant-based alternative to meat.
Sharing knowledge and creating social impact
Fungi Farmers is connected with around twelve similar initiatives in the Netherlands. “Last year we organised a knowledge-sharing day to exchange experiences. Some initiatives focus mainly on social workplaces, others more on reusing coffee grounds or producing local food. For us, reusing coffee grounds is central, but we’ve noticed that the social aspect is also incredibly important — and enjoyable.”
For example, through DZB a volunteer who had previously dropped out of work is now helping at Fungi Farmers. “You can really see the difference it makes in someone’s life. It’s also enjoyable for us to work together in this way. And people are often very enthusiastic about what we do, which helps build a network of people who care about local and sustainable food.”
Experimenting with materials
Fungi Farmers aims to continue expanding and provide as many people as possible with local food. To do this, they are constantly looking for new waste streams to use. “At the moment we only grow oyster mushrooms because they thrive on coffee grounds. But there are other waste streams we could use, such as brewers’ grains or wood shavings. We want to experiment as much as possible and eventually grow multiple mushroom varieties. For some types, the substrate needs to be cleaner, so we’ve purchased a sterilisation machine.”
More than circular initiatives alone
According to Inge, a strong social foundation is essential for a regenerative society. On the one hand, this is a prerequisite for enabling initiatives like these. “Many initiatives currently struggle because it is simply too expensive to start,” she explains. “Rent and land prices are high, which makes local and sustainable entrepreneurship difficult. This is a major issue in sustainable agriculture. Due to distortions in the system, livestock farmers pay more for land to dispose of their manure surpluses than sustainable farmers — who grow local food — can afford.” Initiatives such as Grond van Bestaan, Aardpeer and Land van Ons, which take land off the market and make it available to regenerative farmers, are inspiring bottom-up examples of an alternative approach.
On the other hand, social regeneration is needed. “We must ensure that people’s basic needs are met, without everything revolving around profit. That starts with land policy and social policy: more social housing, more scope for housing associations, and measures against speculation in land and property. People can also take action themselves by organising locally, for example through co-operatives and neighbourhood initiatives. When energy prices soared and there was rightful outrage about greedflation and the huge profits of energy companies, I — as a member of my energy co-operative — actually received money back, because there were more members and higher yields than expected, and the surplus was partly returned to members.”
We must ensure that people’s basic needs are met, without everything revolving around profit.
Text: Sifra Hordijk
Photos: Sheila Sens Photography